Tekenwerk

In de galerie van deze website is tot dusver nog niet veel te zien geweest van schetsen, tekeningen en ander grafisch werk van Goedhart. Veel daarvan is echter bewaard gebleven en is zeker de moeite van het bekijken waard. In tekeningen en schetsen ben je als toeschouwer vaak het dichtst bij de kunstenaar. Je ziet wat zijn aandacht trekt en je ziet ook de eerste lijnen en krabbels waarin hij probeert dat vast te houden. Vaak dient een schets om een verder uitgewerkt schilderij van een bepaald onderwerp te maken. Kunstenaars maken echter ook schetsen voor hun eigen plezier en om bezig te zijn met hun kunst. Kunstenaars onderscheiden zich wat dat betreft niet van musici die per dag soms uren moeten studeren om hun vaardigheden te ontwikkelen en gebruiken.

Veelal is aan de schets te zien met welk doel die gemaakt is. Het meest duidelijk is dat te zien bij schetsen die Goedhart tijdens het verblijf op de academie maakt. Hij behoort nog tot de generatie kunstenaars die geacht werden te werken volgens de traditie waarin vormen, lichtval en schaduwpartijen de voornaamste elementen zijn. Voorbeelden zijn de naaktstudie (004), het paard op stal (279) en het in potlood getekende oude paard (383). Ook de etsen die hij maakt van stadsgezichten zijn een getrouwe weergave van de werkelijkheid zoals een ets van de Schreierstoren in Amsterdam laat zien (469). In enkele gevallen werkt Goedhart met pen en inkt en hoewel het geheel hierdoor een losser aanzien heeft is de voorstelling toch traditioneel van aard zoals bij het staande naakt (286) en het portret van een jonge vrouw (338). Een uitzondering hierop vormt een kijkje in een ‘café dansant’, een schets waarin Goedhart zich meer toelegt op het weergeven van de sfeer en zich minder aan de vormen van personen en de omgeving houdt (278). Al deze werken ontstaan gedurende, ruwweg, tussen 1915 en 1921, het jaar waarin hij zijn opleiding aan de academie voltooit.

Na zijn academietijd krijgt Goedhart de gelegenheid om zich aan andere onderwerpen te wijden waarbij zijn belangstelling vooral uitgaat naar schepen en het water. Voor een tijdschrift van de Koninklijke Marine tekent hij in potlood een serie scheepsportretten (050). Vaak trekt hij ook erop uit naar het IJ waar hij rond 1930 een schets maakt van de ‘Phrontis’, een stoomschip dat hij waarschijnlijk ergens bij een werf aan het IJ aantreft (101). In deze tijd komen er ook meer opdrachten, onder meer voor portretten die hij uitvoert in zwart en rood krijt (166). Hij tekent ook regelmatig in het buitenland, vooral landschappen, die hij later in olieverf verder uitwerkt. In een pentekening die hij maakt in de omgeving van Tübingen (306) zijn de schaduwen en lichteffecten die hij in het schilderij wil zien, nauwkeurig met korte pennenstreken weergegeven.

Vanaf het begin van de jaren vijftig komt het maritieme element steeds nadrukkelijker in Goedhart’s oeuvre terug. In 1951 kan hij een reis meemaken op een schip van de Koninklijke Marine. Daaruit volgen contacten tussen maritieme kunstenaars en de Marineleiding en die leiden in 1953 tot de oprichting van de Nederlandse Vereniging van Zeeschilders. Regelmatig worden kunstenaars uitgenodigd om enige tijd aan boord te werken. Op die reizen heeft Goedhart tal van schetsen gemaakt. Werkte hij voorheen met de traditionele materialen, nu laat hij het oog vallen op moderne middelen zoals de zogenaamde ’flowmaster’, een soort pen met tekeninkt en ook maakt hij graag gebruik van verschillende soorten viltstiften. Meer dan voorheen maakt hij aan boord schetsen met kleurpotlood die hij later uitwerkt in olieverf.

De reizen met marineschepen voeren Goedhart en andere kunstenaars naar verschillende havens aan de Noordzee. Eén van de taken van de Koninklijke Marine in dit gebied is het uitvoeren van de Visserij-inspectie; twee schetsen laten de vaartuigen zien die daarbij gecontroleerd worden. Andere reizen worden gemaakt naar het Middellandse Zee gebied in het kader van oefeningen. Van deze reizen zijn verschillende zeegezichten in kleurpotlood te zien alsmede een tekening van een oud schip in de haven van Piraeus. De andere schetsen geven een goed beeld van het werken met de viltstift en de flowmaster. Beide middelen kunnen goed in slecht weer aan dek gebruikt worden maar zijn ook goed te hanteren om binnen in kleinere ruimtes beelden vast te leggen.
Tot slot: bepaald schilderachtig is een tekening die in alle haast met een ballpoint gemaakt wordt van de aankomst van een passagiersschip. Met verschillende arceringen geeft Goedhart een indruk van het licht en donker in de lucht en het afsteken van de lichte rook van het schip tegen de donkere lucht. Opvallend is de trefzekerheid waarmee dit soort tekeningen gemaakt wordt.

Aad Knops, sept 2017

  • 004 Staand naakt

  • 050 Kruiser van de Java-klasse en de onderzeeër Hr Ms K XVIII

    050 Kruiser van de Java-klasse en de onderzeeër Hr Ms K XVIII

  • 101 Blauwpijper (Phrontis-klasse) bij een werf

    101 Blauwpijper (Phrontis-klasse) bij een werf

  • 166 Damesportret

    166 Damesportret

  • 268 Staand vrouwelijk naakt op de rug gezien

  • 278 Café dansant

  • 279 Een paard in de stal

    279 Een paard in de stal

  • 306 Gezicht op Tübingen

  • 338 Portret van een jonge vrouw (Wini Goedhart)

    338 Portret van een jonge vrouw (Wini Goedhart)

  • 469 Schreierstoren te Amsterdam

    469 Schreierstoren te Amsterdam

  • 489 gezicht in viltstift vanaf een manoeuvrerende torpedobootjager

  • Balpenschets van de aankomst van een passagiersschip

  • Een oud passagiersschip in Piraeus

  • Brugscene aan boord van een marineschip, viltstift

  • Hr Ms De Ruyter in Marokko

  • Schets in potlood van een vleetlogger op de Noordzee

  • Potloodtekening van een oud paard